Elon Musk’ın Beyaz Saray günleri bitti: Trump’ın ekibinde neler başardı?
WILL OLIVER/POOL/EPA-EFE/REX/Shutterstock
Elon Musk’ın ABD Başkanı Donald Trump yönetiminde geçirdiği süre, dünyanın en zengin adamının hükümet harcamalarına balta vurduğu ve bu sırada büyük tartışmalara yol açtığı fırtınalı 129 günün ardından sona erdi.
Güney Afrika doğumlu milyarder, bu haftanın başlarında sahibi olduğu sosyal medya platformu X üzerinden Trump’a Devlet Verimlilik Dairesi’nde (DOGE) geçirdiği süre için teşekkür etti.
Trump ise “Bu onun son günü ama aslında değil, çünkü o her zaman bizimle olacak ve her zaman yardım edecek” dedi.
Musk’ın hükümetteki görevi yaklaşık dört ay sürmüş olsa da, DOGE ile yaptığı çalışmalar federal hükümeti altüst etti ve sadece Washington’daki iktidar salonlarında değil, tüm dünyada bir etki yarattı.
BBC Türkçe Musk’ın bıraktığı izlerden bazılarını ele aldı.
Federal harcamalara DOGE testeresi
Musk, Trump yönetiminde tek bir görevle işe başladı: Hükümet harcamalarını mümkün olduğunca kısmak.
Başlangıçta “en az 2 trilyon dolar” hedefiyle yola çıktı, daha sonra bu hedef 1 trilyon dolar ve nihayetinde 150 milyar dolar olarak değişti.
DOGE bugüne kadar varlık satışları, kira ve hibe iptalleri, “dolandırıcılık ve uygunsuz ödemelerin silinmesi”, mevzuat tasarrufları ve 2,3 milyon kişilik federal işgücünden 260.000 kişilik bir azaltma kombinasyonu yoluyla 175 milyar dolar tasarruf sağladığını iddia ediyor.
Ancak BBC’nin bu rakamlar üzerinde yaptığı bir analiz, bazı kanıtların eksik olduğunu ortaya koymuştu.
DOGE zaman zaman hem kaosa hem de tartışmalara neden oldu. Bazı örneklerde ise federal yargıçlar toplu işten çıkarmaları durdurdu ve çalışanların görevlerine iade edilmesini emretti.
Diğer örneklerde ise yönetim işten çıkarmalar konusunda geri adım atmak zorunda kaldı.
Bunlardan biri, Şubat ayında Ulusal Nükleer Güvenlik İdaresi’nde çalışan ve aralarında ABD’nin nükleer cephaneliğiyle ilgili hassas görevlerde bulunanların da yer aldığı yüzlerce federal çalışanın işten çıkarılmasından vazgeçilmesiydi.
Musk’ın kendisi de toplu işten çıkarmaların kaçınılmaz olarak hatalar içereceğini defalarca kabul etti.
Şubat ayında, bakanlığının bir yardım programını keserken Mozambik’in bir bölgesini Hamas kontrolündeki Gazze ile karıştırmasının ardından “Hata yapacağız” dedi ve ekledi:
“Ancak hatalarımızı düzeltmek için hızlı hareket edeceğiz.”
Getty Images
DOGE’un verilere erişim çabaları da tartışma yarattı; özellikle de bakanlığın milyonlarca Amerikalının özel bilgilerini kontrol eden hassas hazine bakanlığı sistemlerine erişim talebi…
Anketler, Musk’ın kişisel popülaritesi azalmış olsa bile, hükümet harcamalarındaki kesintilerin birçok Amerikalı arasında popüler olmaya devam ettiğini gösteriyor.
Hükümet işleri ve özel işler arasında silikleşen bir çizgi
ABD hükümetini müşteri olarak gören şirketlere sahip, seçilmemiş bir “özel hükümet çalışanı” olan Musk’ın, Beyaz Saray’daki varlığı da dikkatleri çekmiş ve olası çıkar çatışmalarına ilişkin sorulara yol açtı.
Musk’ın kurumsal imparatorluğu ABD ve yabancı hükümetlerle iş yapan büyük şirketleri içeriyor.
Şirketin CEO’suna göre SpaceX’in ABD hükümetiyle 22 milyar dolarlık sözleşmesi var.
Bazı Demokratlar da Musk’ı, uydu internet firması Starlink için yurtdışında iş yapmak üzere konumundan faydalanmakla suçladı.
Trump, zor durumdaki otomobil şirketi Tesla tarafından üretilen araçları Mart ayında Beyaz Saray bahçesinde sergileyerek Musk’ın işlerine yardım etmekle suçlandı.
Hem Musk hem de Trump, Musk’ın hükümetle yaptığı çalışmaların çelişkili ya da etik açıdan sorunlu olduğu yönündeki iddiaları ellerinin tersiyle itti.
Getty Images
ABD’yi izole etme tartışması
Musk’ın DOGE ile yaptığı çalışmalar dünya çapında en çok ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı’nın (USAID) programlarının büyük çoğunluğunun (%80’inden fazlası) altı haftalık bir incelemenin ardından elenmesinden sonra hissedildi.
Finansmanın geri kalanı ise Dışişleri Bakanlığı tarafından üstlenildi.
Musk ve DOGE liderliğindeki kesintiler, Trump yönetiminin denizaşırı harcamaları “Önce Amerika” yaklaşımıyla daha uyumlu hale getirme çabasının bir parçasıydı.
Çatışma bölgelerinde kıtlık tespiti, aşılama ve gıda yardımı gibi işlerle görevlendirilen ajansta yapılan kesintiler, savaşın parçaladığı Sudan’daki aşevleri, Taliban’dan kaçan genç Afgan kadınlara verilen burslar ve Hindistan’da transseksüellere yönelik klinikler gibi projeleri hızla etkiledi.
USAID aynı zamanda ABD’nin dünya çapındaki “yumuşak gücünün” önemli bir aracıydı ve bazı muhalifler USAID’in ortadan kaldırılmasını ABD’nin küresel sahnedeki etkisinin azalmasının bir işareti olarak görüyordu.
Komplo teorileri ve yalan haberler
Musk ve Trump, yıllardır muhalifleri tarafından asılsız komplo teorileri yaymakla suçlanırken, Musk’ın Beyaz Saray’daki varlığı, yanlış bilginin ABD hükümetinin en üst düzeylerindeki söylemlerine nasıl sızdığını açıkça ortaya koydu.
Örneğin Musk, ABD altın rezervlerinin Kentucky’deki Fort Knox’tan sessizce çalındığına dair asılsız bir internet teorisini yaydı.
Bir noktada, altının güvence altına alındığından emin olmak için oraya bir ziyareti canlı yayınlama fikrini ortaya attı.
Yakın zamanda Musk, Güney Afrika’nın beyaz nüfusunun kendi ülkelerinde “soykırımla” karşı karşıya olduğu yönünde yaygın bir şekilde çürütülmüş söylentiler yaydı.
Bu söylentiler Mayıs ayının başlarında Oval Ofis’e kadar ulaştı: ABD ile Güney Afrika arasındaki gerginliği yatıştırmayı amaçlayan bir toplantı, Trump’ın Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa’ya beyaz Afrikalılara karşı işlenen suçların kanıtı olduğunu söylediği video ve makaleleri sunmasının ardından sert bir şekilde değişti.
Trump ekibi içinde ayrışmalar
Musk’ın hükümetteki çalışmaları, kamuoyuna verilen birlik mesajlarına rağmen “Trump 2.0” yönetimi içinde gerginlikler olduğunu da gösterdi.
Trump, Musk ve DOGE’un çalışmalarını alenen (ve defalarca) desteklemiş olsa da, Musk’ın görev süresi, kesintilerin kendi kurumlarını etkilediğini düşünen kabine üyeleriyle arasında yaşanan gerginlik haberleriyle geçti.
Trump Şubat ayındaki bir kabine toplantısında “Elon’a ve yaptıklarına çok saygı duyuyorlar ama bazıları biraz itiraz ediyor” demişti: “Eğer katılmıyorlarsa, seslerini yükseltmelerini istiyorum.”
Bir basın toplantısında, kendisine herhangi bir kabine üyesinin Musk’tan memnuniyetsizliğini dile getirip getirmediği soruldu ve onlara sormak için odaya döndü. Kimse konuşmadı.
Musk son olarak Trump’ın trilyonlarca dolarlık vergi indirimleri ve savunma harcamaları içeren bütçe tasarısı karşısında “hayal kırıklığına uğradığını” söyledi.
Musk, tasarının DOGE’un harcamaları kısma çalışmalarını “baltaladığını” ve Cumhuriyetçi Parti içinde ileriye dönük yol konusunda daha büyük gerilimleri yansıttığını da ekledi.
